پلاک دندان کودکان در واقع لایه‌ای نازک و بی رنگ با خاصیت چسبندگی است که در اثر ترکیب مواد مختلفی مانند باکتری، ذرات باقی ماندن غذا، کربوهیدرات و بزاق دهان در سطوح مختلف دندان تشکیل می‌شود.
در تشکیل پلاک دندانی باکتری‌های دهانی نقش موثرترین دارند. پلاک دندان را می‌توان از علتهای اصلی پوسیدگی دندان‌ها به شمار آورد. بنابراین کنترل و از بین بردن به موقع آن برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در ادامه قصد داریم به بررسی علت تشکیل پلاک دندان کودکان، روش‌های پیشگیری و درمان آن بپردازیم.
اهمیت پلاک دندان در کودکان
اگر به دندان کودکان دقت کرده باشید متوجه خواهید بسیاری از آنها یک یا چند دندان پوسیده و سیاه در دهان خود دارند. اما علت این موضوع چیست؟ پوسیدگی و خراب شدن دندان کودکان غالبا به دنبال تشکیل پلاک ایجاد می‌شود. از آنجایی که کودکان نسبت به بزرگسالان علاقه بیشتری به خوردن تنقلات شیرین مانند شیرینی، شکلات، آدامس و غیره دارند، احتمال تشکیل پلاک و در نتیجه آسیب به دندان‌ها در کودکی بسیار بیشتر است.
باکتری‌های دهانی به دنبال باقی ماندن ذرات غذایی در دهان و ترکیب با بزاق موجود در دهان تکثیر پیدا می‌کنند. بنابراین رعایت بهداشت دهان و دندان در کاهش تشکیل پلاک دندان بسیار موثری خواهد بود. پلاک دندان به دنبال سخت شدن به تاتار تبدیل می‌شود. سخت شدن پلاک دندانی در اثر وجود مواد معدنی در بزاق دهان رخ می‌دهد. در برخی موارد ممکن است تارتار با پلاک و جرم دندانی اشتباه تشخیص داده شود.
هر یک از این موارد دارای ویژگی‌ها و مشخصات متفاوتی هستند. تارتار نسبت به پلاک دندانی سخت‌تر است و برخلاف پلاک با مسواک زدن قابل تمیز شدن نیست. اما پلاک دندانی حالت نرمی دارد که تمیز شدن آن را آسان می‌کند. همچنین پلاک بدون رنگ است. در حالی که تارتار و پلاک رنگ زردی دارند.
3 علت اصلی تشکیل پلاک دندان در کودکان
تشکیل پلاک دندان کودکان می‌تواند علتهای مختلفی داشته باشد. برخی از علتهای مهم تشکیل پلاک دندان در کودکان عبارتند از:
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
بهداشت ضعیف دهان و دندان علت اصلی تشکیل پلاک دندان است. پلاک دندان در ابتدای تشکیل حالت زبری بر روی دندان دارد که در صورت ماندن بر روی سطح دندان به جرم تبدیل می‌شود. برای این منظور بهتر است کودکان خود را به کشیدن نخ دندان و مسواک زدن عادت دهید. از آنجا که کودکان در رعایت بهداشت دهان و دندان خود کوتاهی می کنند و اقتضاء سن آنها می باشد، امروزه دندانپزشکان کودک اقدام به فلوراید تراپی کودکان در مطب خود می کنند و این اقدام از پوسیدگی دندان کودکان جلوگیری می کند.
رژیم غذایی ناسالم
از دیگر علتهای تشکیل پلاک دندانی می‌توان به رژیم غذایی ناسالم یا به عبارتی عادات غذایی نادرست اشاره کرد. شیرینی، شکلات و به طور کلی خوراکی‌های حاوی مواد قندی از طریق واکنش با باکتری‌های موجود در دهان اسید تولید می‌کنند. اسید با تاثیر بر مینای دندان احتمال پوسیدگی آن را افزایش می‌دهد.
علاوه بر اینها ما به نقل از سایتsherwoodparkdental.co بیشتر درباره رژیم غذایی ناسالم توضیح دادیم:
What you eat directly influences your dental health. Every time you eat or drink, the food and beverages you consume come into contact with your teeth and gums, impacting the balance of bacteria in your mouth and the health of your enamel. A diet high in sugars, starches, and acids can lead to the build-up of plaque, which can cause cavities, gum disease, and tooth decay. Conversely, a balanced diet rich in vitamins and minerals can help protect your teeth and support healthy gums.
Your mouth is home to millions of bacteria, and not all of them are harmful. However, certain bacteria thrive on sugars and starches from your diet, producing acids that attack the enamel—the hard, protective outer layer of your teeth. This process, known as demineralisation, weakens the enamel and can eventually lead to cavities.
آنچه می خورید به طور مستقیم بر سلامت دندان شما تأثیر می گذارد. هر بار که می‌خورید یا می‌نوشید، غذا و نوشیدنی‌هایی که مصرف می‌کنید با دندان‌ها و لثه‌های شما تماس پیدا می‌کنند و بر تعادل باکتری‌ها در دهان و سلامت مینای دندان تأثیر می‌گذارند. رژیم غذایی سرشار از قند، نشاسته و اسید می تواند منجر به تشکیل پلاک شود که می تواند باعث پوسیدگی، بیماری لثه و پوسیدگی دندان شود. برعکس، یک رژیم غذایی متعادل و غنی از ویتامین ها و مواد معدنی می تواند به محافظت از دندان ها و حمایت از لثه های سالم کمک کند.
دهان شما خانه میلیون ها باکتری است و همه آنها مضر نیستند. با این حال، باکتری‌های خاصی با قندها و نشاسته‌های موجود در رژیم غذایی شما رشد می‌کنندو اسیدهایی تولید می‌کنند که به مینای دندان – لایه بیرونی سخت و محافظ دندان‌های شما حمله می‌کنند. این فرآیند که به عنوان دمینرالیزاسیون شناخته می شود، مینای دندان را ضعیف می کند و در نهایت می تواند منجر به حفره شود.
خشکی دهان
خشکی دهان با کاهش بزاق دهان باکتری‌های دهانی را افزایش می‌دهد. خشک شدن دهان علتهای مختلفی دارد. مصرف آب کافی، عدم استفاده از مواد قندی مانند آدامس و شیرینی با خشک کردن دهان در کاهش بزاق نقش دارند.
پلاک دندان کودکان چه علائمی دارد؟
پلاک دندان در کودکان با علائم و نشانه‌های مختلف قابل تشخیص است. برخی از علائم و نشانه‌های پلاک دندان کودکان به شرح زیر به صورت جدول و متن هستند:
| علامت | توضیحات |
|---|---|
| احساس چسبندگی | احساس چسبندگی در دهان پس از خوردن غذا یا خوراکی، به ویژه غذاهای شیرین یا نشاسته‌ای. |
| بوی ناخوشایند دهان | بوی بد دهان که ناشی از ترکیبات شیمیایی تولید شده توسط باکتری‌های موجود در پلاک است. |
| لکه‌های سفید و زرد رنگ بر روی دندان | لکه‌های سفید نشان‌دهنده مراحل اولیه پوسیدگی دندان و لکه‌های زرد نشان‌دهنده تجمع بیشتر پلاک و احتمالاً جرم دندان هستند. |
| التهاب لثه | تورم، قرمزی و حساسیت لثه‌ها که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به خونریزی و عفونت شود. |
| عدم تحمل مصرف غذا یا نوشیدنی‌های سرد و گرم | احساس درد هنگام خوردن مواد غذایی یا نوشیدنی‌های خیلی گرم یا سرد که ناشی از آسیب به مینای دندان است. |
- احساس چسبندگی: اگر پس از خوردن غذا یا خوراکی در دهان احساس چسبندگی داشتید، علت آن می‌تواند تشکیل پلاک دندانی باشد. چسبندگی ناشی از تشکیل پلاک دندانی در کودکان غالبا در مراحل اولیه ایجاد می‌شود.
- بوی ناخوشایند دهان: بدون شک برای شما هم پیش آمده است که احساس کنید دهان کودک بوی ناخوشایندی دارد. علت این بوی نامطبوع را می‌توان به ترکیبات شیمیایی تولید شده توسط باکتری‌ها نسبت داد.
- لکه‌های سفید و زرد رنگ بر روی دندان: پلاک دندان در مراحل پیشرفته موجب ایجاد لکه‌های زرد یا سفید رنگ بر روی دندان می‌شود. برای جلوگیری از زرد شدن دندان‌های کودک بهتر است اقدامات پیشگیرانه را مد نظر قرار دهید.
- التهاب لثه: التهاب لثه که موجب تورم و قرمز شدن رنگ لثه‌ها می‌شود میز از نشانه‌هایی است که با مشاهده آن می‌توان به پلاک دندانی مشکوک شد. عدم درمان به موقع التهاب لثه ناشی از پلاک می‌تواند احتمال خونریزی و عفونت را افزایش دهد.
- عدم تحمل مصرف غذا یا نوشیدنی‌های سرد و گرم: در برخی مواقع کودک ممکن است از احساس درد هنگام خوردن مواد غذایی یا نوشیدنی‌های خیلی گرم یا سرد شکایت کند. احساس درد به دنبال مصرف مواد خیلی سرد یا گرم به دلیل وارد شدن آسیب به مینای دندان ایجاد می‌شود. در این مواقع بهتر است دندان‌های کودک از نظر احتمال تشکیل پلاک یا موارد دیگر معاینه شود.
روش‌های پیشگیری از تشکیل پلاک دندان کودکان
اگر چه پلاک دندانی کودکان در صورت تشکیل قابل درمان است. اما بدون شک توجه به روش‌های مراقبتی و انجام آنها بسیار بهتر از درمان خواهد بود. برای جلوگیری از تشکیل پلاک دندان در کودکان رعایت نکات زیر ضروری است. البته این مورد را در نظر داشته باشید که مراجعه هر 6 ماه بکبار به دندانپزشک کودکان جزء ضروریات می باشد. اگر شما ساکن شهر تهران هستید می توانید با مراجعه به بهترین دندانپزشک کودکان در تهران و با چکاپ کلی دندان کودک خود از تشکیل پلاک دندان کودک خود جلوگیری کنید.
- مسواک زدن و نخ دندان: مسواک زدن اصولی برای پیشگیری از تشکیل پلاک دندان بسیار مفید است. توجه داشته باشید که مسواک زدن از نظر مدت زمان و شیوه انجام اهمیت دارد. در واقع مسواک زدن به شیوه نادرست نمی‌تواند در جلوگیری از تشکیل پلاک و سایر بیماری‌های دهان و دندان موثر باشد. همچنین اگر کودک شما سن مناسبی دارد، علاوه‌بر مسواک زدن، طرز استفاده از نخ دندان را نیز به او آموزش دهید.
- اصلاح عادات تغذیه‌ای: برای جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری‌های ایجاد کننده پلاک دندان کودکان لازم است مصرف برخی مواد خوراکی را برای کودک محدود کنید. مصرف لواشک، پفک، قند، شکلات، شیرینی، گز، آدامس و مواد خوراکی مشابه را تا حد امکان کاهش دهید.
- استفاده از مسواک و خمیر دندان مناسب: خمیر دندان کودکان باید حاوی مقادیر مناسبی از فلوراید باشد. همچنین مسواک نیز باید ویژگی‌های استانداردی داشته باشد.
- معاینه دوره‌ای: در بسیاری از موارد نمی‌توان پلاک دندان کودکان را تشخیص داد. چرا که بی رنگ است. به همین علت معاینه دوره‌ای و مراجعه به دندانپزشک متخصص جهت تشخیص بیماری‌های احتمالی دندان بسیار حائز اهمیت است. چکاپ دوره‌ای معمولا 6 ماه یکبار انجام می‌شود. فیشور سیلانت دندان شیری یکی دیگه از راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان کودکان می باشد که امروزه در مطب های دنداپزشکی کودک انجام می شود. با چکاپ دوره ای دندان کودک خود دکتر با توجه به نیاز کودک شما راه های مناسب را انجام می دهد.
- حساسیت: مراقبت از دندان‌های کودکان به دلیل اهمیت در فرآیند جویدن، صحبت کردن و زیبایی لبخند بسیار مهم است. اما در مواردی این احتمال وجود دارد که با وجود رعایت مراقبت‌های بهداشتی دندان‌ها آسیب ببینند. پلاک دندان کودکان لایه نازکی است که به دنبال عدم تغذیه مناسب، مصرف زیاد مواد حاوی قند، عدم رعایت بهداشت و غیره بر روی سطح دندان تشکیل می‌شود.
سوالات متداول
1. بهترین روش پیشگیری از پلاک دندان در کودکان چیست؟
مسواک زدن و کشیدن نخ دندان به عنوان بهترین روش پیشگیری از پلاک دندان در کودکان است.
2. آیا پلاک دندان کودکان قابل حذف شدن است؟
بله، پلاک دندان در مراحل اولیه با مسواک زدن و در مراحل پیشرفته با جرم گیری قابل حذف است.
3. آیا پلاک دندان موجب زرد شدن دندان می‌شود؟
خیر پلاک دندان بدون رنگ است.
دکتر علیرضا حیدری، متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان، با سال‌ها تجربه و دانش تخصصی، با استفاده از جدیدترین تکنیک‌ها و تجهیزات، به تشخیص و درمان مشکلات دندانی کودکان و نوجوانان می‌پردازند و به والدین نیز آموزش‌های لازم در خصوص بهداشت دهان و دندان فرزندانشان را ارائه می‌دهند.
